راهكارهای مدیریت منابع آب- منطقه غرب؛
خاک غرب ایران تشنه است
به گزارش ام آی جی تی زنگ اخطار کم آبی در کشور سال هاست به صدا درآمده، روندی که بارها مسؤلان و نمایندگان مجلس در ادوار مختلف از آن با عنوان ابرچالش یاد کرده اند.
خبرگزاری مهر - گروه استان ها- محمدرضا علی اشرفی: کم آبی یا خشکسالی بلایی که در بازه زمانی طولانی رخ می دهد، موضوع جدیدی در کشور ما نیست و اثرات مخرب آن بسیار شدیدتر از حوادث طبیعی دیگر است و به وضوح می توان گفت یک تهدید بزرگ برای به هم خوردن تعادل زندگی بشری شمرده می شود.
چالش کم آبی، پدیده ای که بنظر می رسد ماحصل روند طولانی مدت بی توجهی یا کم توجهی است و این که متولیان این مسئله با تکیه به این کلیدواژه بخواهند کاستی های مدیریتی خودرا بپوشانند برای کسی قابل قبول نیست.
طی سالهای اخیر مسئله آب به چالشی ملی تبدیل گشته است و ضروریست همه مردم در کنار مسئولان امر برای گذر از این بحران تلاش کنند.
بیش از ۵۰۰ شهر کشور با مشکل آب روبه رو هستند و تنش آبی به چالش و موضوع مهم کشور تبدیل گشته است. تمامی شهرها و روستاهای کشور نیز با چالش آب روبه رو هستند.
تراز منفی سفره های آب زیرزمینی در خیلی از استانها زنگ خطر تنش آبی را به صدا درآورده و کارشناسان براین باورند که باید هر چه سریع تر برای مدیریت منابع آب تدابیری اتخاذ نمود.
واقعیت این است که بحران کم آبی با کاهش محسوس بارش ها در کشور جدی است و باید در کنار صرفه جویی در مصرف آب، برای تامین منابع پایدار آبی چاره کرد.
در این گزارش به وضعیت تنش آبی و نحوه مدیریت منابع آب در استانهای غرب کشور می پردازیم.
آذربایجان شرقی: کشت فراسرزمینی راه حل خروج از بحران آب
آذربایجان شرقی که همیشه از آن بعنوان یکی از قطب های کشاورزی یاد می شود، طی سالهای اخیر با مسئله کم آبی روبه رو است. کشاورزی سنتی با کشت محصولات پرآب بر در حالی در آذربایجان شرقی ادامه دارد که بحران منابع آبی این منطقه زنگ هشدار را به صدا درآورده است.
در این بین اصلاح الگوی کشت بیش از پیش احساس می شود. اصلاح الگوی کشت برنامه ای برای تعیین الگوی کشت مناسب هر منطقه است تا اهداف کشور در تولید محصولات کشاورزی محقق شود که البته نبود قانون در حوزه الگوی کشت به یک ضعف در اجرای این برنامه مهم و راهبردی تبدیل گشته است.
کارشناسان کشت فراسرزمینی را راه حل اصلی برای خروج از این چالش در آذربایجان شرقی اعلام می کنند.
کارشناس حوزه کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت کشاورزی در آذربایجان شرقی و تأثیر بحران آب در کاهش تولیدات محصولات کشاورزی اظهار داشت: برای خروج از این وضعیت باید کشت فراسرزمینی مورد توجه قرار گیرد.
علیرضا اسدالهی با تاکید بر این که آذربایجان شرقی وجه اشتراکات زیادی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد، اضافه کرد: برای همین کشت فراسرزمینی در ارمنستان و جمهوری آذربایجان باید مورد توجه مسئولان امر در جهاد کشاورزی قرار گیرد. در حال حاضر خود کشور ارمنستان برای همکاری در حوزه کشت فراسرزمینی و ارائه پتانسیل های موجود در این کشور پیشقدم شده است.
این فعال حوزه کشاورزی سپس اضافه کرد: کشت فراسرزمینی بعنوان یکی از اولویت های اقتصاد مقاومتی در سال ۹۲ مطرح و توسط هیئت وزیران تصویب شده است و باید دولت سیزدهم نیز برای اجرای آنها همت کند.
وی با تاکید بر این که محصولاتی همچون ذرت، سویا، جو و دانه های روغنی شامل کلزا می تواند در کشت فراسرزمینی در اولویت قرار گیرد، افزود: در این خصوص سرمایه گذاران باید ورود کنند و دولت نیز از آنها حمایت های لازم را انجام دهد.
راهکارهای برون رفت از چالش کم آبی در آذربایجان شرقیراهکارحوزه
کشت فراسرزمینی
کشاورزی
کاهش برداشت از منابع زیر زمینی
کشاورزی
اصلاح الگوی کشت
کشاورزی
اسدالهی درباب دیگر کشورهایی نیز که امکان کشت فراسرزمینی وجود دارد، اظهار داشت: عراق، افغانستان و پاکستان مشکلات امنیتی دارند و باتوجه به تنش روسیه و اوکراین نیز امکان کشت فراسرزمینی در این کشورها وجود ندارد. ولی می توان در ارمنستان، آذربایجان، غنا و قزاقستان روی کشت فراسرزمینی تمرکز کرد.
وی افزود: باتوجه به وجود شرایط منفی حاکم بر بخش کشاورزی که عمدتا ناشی از تغیرات اقلیمی و به تبع آن کم آبی و به صورتی خشک سالی در سطح کشور است، امنیت غذایی ایران با وجود واردات بی رویه انواع غلات و دانه های روغنی که سالیانه حداقل بیش از شش میلیارد دلار است به شدت به مخاطره افتاده است.
آذربایجان غربی: الگوی کشت باید تغییر کند
آذربایجان غربی که روزگاری عنوان دومین استان پرآب کشور را یدک می کشید امروز در سایه بی تدبیری در مدیریت منابع آبی، با بحران و تنش آب مواجه می باشد.
بارش های خیلی کم و غیرقابل مقایسه با سالهای پیشین، بارش های برفی بسیار محدود در فصل زمستان و کاهش قابل توجه منابع برفی در استان و همین طور وضعیت نامناسب منابع آبی سطحی و زیرزمینی از یک طرف و همین طور استفاده بیش از اندازه از این منابع خصوصاً در زمینه کشاورزی باعث شده تا این استان نتواند مثل سالهای قبل، استانی پرآب تلقی شود.
طبق آماری که از طرف شرکت آب منطقه ای ارائه شده، در این استان ۳ حوضه آبریز تعریف شده است که امسال به ترتیب از شمال به جنوب در حوضه آبریز ارس کاهش ۱۸ درصدی و در حوضه دریاچه ارومیه کاهش ۶ درصدی نزولات آسمانی را شاهد بود.
علاوه بر آن، وضعیت سدهای آذربایجان غربی نیز طبق برآوردهای صورت گرفته، در وضعیت مناسبی قرار ندارند و شاید تنها بتوان آنرا برای شرب شهروندان ذخیره دانست و نباید توقعی بیش از آن، از این منابع آب سطحی داشت.
در استان آذربایجان غربی نزدیک به ۱۲۰ هزار هکتار زمین کشاورزی داریم که ۱۳۰ هزار هکتار این اراضی کشاورزی درحال کشت و بهره برداری هستند و باتوجه به میزان آب مصرفی در بخش شرب و صنعت در کنار آب کشاورزی سالانه حدود چهار میلیارد مترمکعب آب در این بخش ها مصرف می شود که برابر با منابع آبی یک سال استان است.
رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه در دانشگاه ارومیه نیز درباب وضعیت منابع آبی استان به خبرنگار مهر اظهار داشت: ما در آذربایجان غربی و حتی در کشور در اقلیم نیمه خشک زندگی می نماییم و آب بعنوان یک موضوع حیاتی و غیرقابل جایگزین بشمار می رود متأسفانه در سالهای اخیر با دستکاری در طبیعت و عدم مدیریت صحیح منابع آبی شرایط را به حالت بحرانی درآورده ایم.
کامران زینال زاده کشت بی رویه محصولات کشاورزی، ایجاد چاه های بدون مجوز و مجاز بیش از طرفیت آب های زیرزمینی را از با اهمیت ترین دلیلهای کم آبی در آذربایجان غربی برشمرد و اظهار داشت: ریزگردها، اثرات مخرب زیست محیطی، خشک شدن تالاب ها و مشکلات موجود در بخش کشاورزی بخش ظاهری این بحران است متأسفانه فاجعه اصلی از میان رفتن ذخایر آب های زیرزمینی است که در سالهای آتی اثرات مخرب آن بیشتر از امروز مشهود خواهد بود.
وی در ۱۵ سال اخیر هر چه می توانیم در سه استان حوزه آبریز دریاچه ارومیه با توسعه نامناسب اراضی کشاورزی، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی و مدیریت ناصحیح منابع آبی منابع آبی را هدر داده و وضعیت دریاچه ارومیه را بحرانی کردیم، اظهار داشت: بیش از یک میلیارد مترمکعب از آب های زیرزمینی برداشت بدون مجوز انجام گرفته و امروز همه می دانند برای احیای ذخایر آب های زیرزمینی سال ها و حتی قرن های زیادی زمان نیاز است.
زینال زاده با اعلان اینکه امروز بیشتر دشت های آذربایجان غربی ممنوعه هستند، اضافه کرد: این در شرایطی است که در بخش کشاورزی نیز نتوانسته ایم تا حالا ارزش افزوده و محصولات اقتصادی تولید و به بازار عرضه نماییم متأسفانه هم منابع آبی هدر رفته و هم با کشاورزی سنتی نتوانسته ایم از منابع آبی با صرفه اقتصادی مناسب استفاده نمائیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه با اشاره به این که در سایه بی تدبیری و عدم مدیریت صحیح منابع آبی شاهد توسعه بی رویه در بخش کشاورزی آذربایجان غربی هستیم، اظهار داشت: برای برون رفت از بحران کم آبی باید ابتدا انقلاب فکری و بعد انقلاب در رویه ها و اقدامات ایجاد شود.
زینال زاده با اعلان اینکه اگر از کلمه انقلاب استفاده می شود به جهت اینکه وضع موجود فاجعه بار بود و سفره های زیرزمینی استان خالی شده اند، عنوان کرد: با ادامه روند فعلی اگر چاره اندیشی اساسی نشود نه فقط در زمینه زیست محیط و بخش کشاورزی با مشکل کم آبی مواجه خواهیم شد بلکه امروز خیلی از سکونتگاه ها در استان با مشکل آب آشامیدنی نیز مواجهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه تغییر الگوی کشت، کشت گلخانه ای، استفاده از تکنولوژی و مکانیزاسیون به همراه آبیاری مدرن در بخش کشاورزی را از راهکارهای مدیریت منابع آبی در استان نام برد و اظهار داشت: باید از الگوهای موجود در بعضی کشورها که اراضی کوچک تری نسبت به ما داشته اما عملکرد بسیار مطلوبی در واحد سطح دارند نیز بهره ببریم.
زینال زاده یکی دیگر از راهکارهای اساسی برای مدیریت منابع آبی در استان را تغییر نحوه فکر و مدیریت در میان تصمیم گیران استان برشمرد و اظهار داشت: نباید به موضوع آب با دید سیاسی نگاه شود، در یک مقطع زمانی با رهاسازی آب نمی توان همه تبعات منفی مدیریت ناصحیح منابع آبی را جبران کرد.
راهکارهای برون رفت از چالش کم آبی در آذربایجان غربی
راهکار
حوزه
کنترل توسعه بی رویه اراضی کشاورزی و باغات
کشاورزی
مکانیزاسیون کشاورزی
کشاورزی
تغییر الگوی کشت
کشاورزی
کنترل برداشت از آب های زیر زمینی
کشاورزی
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی نیز درباب وضعیت منابع آبی استان اظهار داشت: از با اهمیت ترین دلیلهای تنش آبی در آذربایجان غربی علاوه بر مصرف نادرست منابع آبی مصرف بیش از ۹۰ درصدی بخش کشاورزی نقش مهمی دراین زمینه داشته است.
جلال محمودزاده در گفتگو با خبرنگار مهر با اعلان اینکه باتوجه به تأثیرات تنش آبی در وضعیت کشاورزی و دریاچه ارومیه اظهار داشت: قرار بود برای حل این مشکل طرح آبیاری مدرن در اراضی کشاورزی از سال ۹۳ با شدت و قوت بیشتری اجرا شود که متأسفانه این طرح تا حالا در استان موفق نبوده و به درستی اجرا نشده است.
کردستان: ضرورت اجرای طرح های آبخیزداری
کردستان یکی از استانهای پرآب کشور است اما مدیریت این منابع خدادادی می تواند مسیر توسعه را در این خطه بیش از پیش هموار و از بروز مشکلات در این عرصه پیشگیری کند.
ولید خالدیان از کارشناسان عرصه مدیریت منابع آب در استان کردستان در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار نمود: استان کردستان با دارا بودن حدود ۷.۱ درصد مساحت کل ایران حدود ۵.۳ درصد از بارندگی های کل کشور را دریافت می کند و بدین جهت دارای پتانسیل های آبی بسیار بالایی است بطوریکه سرچشمه چهار حوزه آبریز اصلی کشور شامل حوزه سفیدرود، مرزی غرب، دریاچه ارومیه و کرخه می باشد.
وی اضافه کرد: متوسط بارش دراز مدت سالانه استان کردستان به علت ریزش قابل توجهی از ابرهای باران زای جریان های مدیترانه ای تقریباً ۵۰۰ میلی متر است و این استان را در زمره مناطق پر آب کشور قرار داده است ولی باتوجه به پراکنش بسیار نامنظم مکانی آن، نامتوازن بودن میزان بارش و حجم برداشت از منابع آب، کمبود منابع آب در این استان نیز روز به روز پر رنگتر می شود.
این استاد دانشگاه اشاره کرد: عوامل مهمی چون؛ افزایش نیاز به آب که ناشی از افزایش جمعیت، توسعه شهرها و سایت های جدید مدیریت جوامع بشری و استفاده غیر اصولی از منابع آب از یک طرف و تغییر اقلیم از سمت دیگر می باشد، در استان کردستان موجب بروز مشکلات کیفی و کمی آب شده است. افزایش جمعیت و توسعه اقتصادی - اجتماعی در دو دهه گذشته، افزایش مداوم تقاضای آب را برای مصرف کنندگان در بخش های مختلف را به دنبال داشته است و باعث شده که برخی از آبخوان های مهم این استان با افت شدید سطح آب زیرزمینی مواجه شوند. این در شرایطی است که بهره برداری از آبخوانها فراتر از نیازهای پیش بینی شده مدیریتی می باشد.
وی اضافه کرد: استان کردستان در چند سال قبل به تبع از سایر مناطق کشور و به علت وقوع خشکسالی های متوالی، رشد قارچی جمعیت و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی که بصورت تصاعدی روبه افزایش است گرفتار نارسایی هایی در بحث تامین آب مطمئن از منابع زیرزمینی شده است و از طرف دیگر به علت تغییرات اقلیمی و نامناسب بودن نزولات جوی، منابع آب سطحی و جاری (آب های سطحی، قنوات، چشمه ها و…) نیز از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند و این مهم با نگاهی به وضعیت دبی رودخانه های دائمی استان از جمله؛ رودخانه قزل اوزن که از سر شاخه های اصلی سفید رود می باشد به خوبی قابل اثبات می باشد. وضعیت روانی جامعه، ضعیف و یا نبود الگوی صحیح مصرف، افزایش تقاضا، افزایش حفر چاه های بدون مجوز و کف شکنی های بی رویه چاه های دارای مجوز نیز مزید بر علت شده است.
خالدیان گفت: باتوجه به چنین شرایط بحرانی، این سوال اساسی مطرح است که هم اکنون چه اقداماتی باید انجام داد؟ آیا ادامه چنین روند مدیریتی به صلاح است؟ آیا تضمینی جهت زندگی نسل های بعدی و حتی نسل بعدی با وجود چنین شرایط بحرانی وجود دارد؟ این درحالی است که همه اقشار جامعه شامل مسئولین، کارشناسان، محققین، و…از عمق فاجعه باخبر هستند و حتی برخی کارشناسان از بحران آب با عنوان زلزله خاموش یاد می کنند.
این صاحب نظر دانشگاهی اظهار نمود: صیانت از خاک و آبخیزداری از سازنده ترین راه حل ها برای مقابله با بحران و خشکسالی است.
راهکارهای رفع چالش آبی در استان کردستان
راهکار
حوزه
تغییر روش مدیریت منابع آب
اجرایی
حمایت از نوآوری ها در بخش آب
اجرایی
اجرای طرح های آبخیزداری
کشاورزی
جلوگیری از حفر چاه های بدون مجوز و بهره برداری غیر مجاز
کشاورزی
بهینه سازی روش های آبیاری
کشاورزی
افزایش نقش مشارکت مردمی در بهره برداری و مصرف آب
آموزش
خالدیان اضافه کرد: آبخیزداری یکی از شیوه های نوین حفاظت آب و خاک، مهار و پخش سیلاب هاست که علاوه بر کنترل سیلاب های مخرب موجب نفوذ آب به داخل لایه های خاک و تغذیه منابع آب زیر زمینی همچون سفره های معلق و زیر پوسته ای شده و ادامه جریان چشمه ها و قنوات می شود.
وی گفت: راهبرد اساسی کنترل سیلاب به تغذیه سفره های آب زیر زمینی موجود کمک می نماید و سبب می شود که قنات ها، چشمه ها و چاه ها با تولید آب بیشتر بتوانند زمینهای کشاورزی بیشتری را به زیر کشت اصولی برده و در تولید محصوالت غذایی بیشتر نقش مهمی را ایفا کنند.
همدان: کشاورزی حفاظتی و کشاورزی ارگانیک گامی در امتداد صیانت از آب و خاک
زنگ هشدار کم آبی در استان همدان سال ها است به صدا درآمده، روندی که بارها مسئولین و نمایندگان مجلس در ادوار مختلف از آن با عنوان ابرچالش سخن گفتند؛ استانی که به جهت شرایط جغرافیایی در سررشته رودخانه ها قرار دارد و ارتفاع آن و وضعیت شیب باعث شده تا نتواند از این آب ها به سان دیگر استانها بهره ای ببرد.
بارندگی ها هم طی سالهای اخیر در این استان تعریفی نداشته است؛ به صورتی که مداوم شاهد هشدارهای هواشناسی در خصوص کاهش بارندگی ها و افزایش دما و به تناسب آن افزایش تبخیرها هستیم.
۳۰ فروچاله در دشت های استان همدان ثبت شده است اما حال با وضعیت کاهش بارندگی ها و ابرچالش کم آبی در استان همدان، چرا باید همچنان در بخش کشاورزی شاهد کشت دوم محصولات، سوق پیدا کردن به سمت کشت محصولات پرآب بری چون سیب زمینی، یونجه و هندوانه در استان هستیم؟ استانی که فروچاله های بسیاری را نیز بر بدنه خود دارد!
به نوعی که مسئولین مربوطه با اعلان اینکه عامل اصلی ایجاد فروچاله ها کاهش سطح آب های زیرزمینی است به نحوی که طی ۳۰ سال قبل حدود ۳۰ مورد فروچاله در مناطق مختلف این استان شناسایی و ثبت شده، عنوان کردند که تمامی این فروچاله ها در شمال و شمال غرب استان همدان هستند بطوریکه ۱۵ مورد آن در دشت کبودراهنگ و ۱۵ مورد دیگر نیز در دشت رزن-قهاوند ایجاد و ثبت شده اند.
حال با این زخم ها بر بدنه همدان، در سال ۱۴۰۰ بارها با قطعی های طولانی مدت آب شهری روبرو بودیم؛ چالشی که مصائب بسیاری را به همراه داشت و این روزها نیز با کم فشاری های آب در طول روز و قطعی آب در بعضی از نقاط شهر همدان باز هم خودنمایی می کند.
محمدرضا رضاپناه در گفتگو با خبرنگار مهر دراین زمینه بیان کرد: باتوجه به وضعیت منابع آبی و بارش ها باید مدیریت منابع آبی در پیش گرفته شود.
دانشیار مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور با اشاره به این که باید ساختارها را به سمتی سوق دهیم که در کنار مطالعات، پیش بینی ها، مشورت ها، مدیریت های بحران و مدیریت منابع آبی در دستور کار قرار گیرد.
راهکارهای برون رفت از چالش آبی در همدان
راهکار
حوزه
اتخاذ برنامه مدیریت منابع آب
برنامه ریزی
اجرای کشاورزی حفاظتی
کشاورزی
وی از وضعیت استفاده بخش کشاورزی از منابع آبی گلایه نمود و اضافه کرد: متأسفانه با وجود همه کمبودهای بخش آبی شاهدیم که همچنان برنامه خاصی در بدنه کشاورزی وجود ندارد و همچنان با کشاورزی های سنتی و معیشتی پیش می رویم و منابع آب های زیرزمینی را فدای تولید محصولاتی می نماییم که حتی بازارهای فروش مناسبی دارند.
رضاپناه بعنوان راهکاری برای مقابله با این وضعیت به کشاورزی حفاظتی و کشاورزی ارگانیک اشاره نمود و اضافه کرد: این موارد می توانند رویکردهایی باشند که نه فقط صیانت از آب بلکه صیانت از خاک را هم به دنبال دارند.
درحالی که روزهای کم بارش همدان ادامه دارد، آب ها همچنان در استان در بدنه کشاورزی بلعیده و همدان روز به روز تشنه تر می شود. فروچاله ها و وضعیت ناراحت کننده دشت های همدان از یک سو، رسیدن میزان پر بودن سد اکباتان در زمستان به ۶ درصد، پیش روی به سمت اجاره چاه های کشاورزان و مواردی از این دست همیشه همراه همدان بوده است.
در این بین، باید در کنار تامین آب پایدار برای همدان به سمت و سوی تغییر روند استفاده از آب در استان نیز قدم برداشت، بخش کشاورزی همدان بیشترین میزان آب را مصرف و البته می بلعد، بدین ترتیب، باید راه حل ها و روش های به روز در کنار سایر اقدامات مانند توجه به آبخیزداری، صرفه جویی و غیره در بدنه کشاورزی در پیش گرفته شود تا پس از انتقال آب از تالوار باز هم شاهد مصرف ۸۰ درصدی آن در بخش کشاورزی نباشیم و میزان هدر رفت آب به جهت لوله های فرسوده و البته ریخته شدن بخش خیلی از فاضلاب های همدان به رودخانه ها را همچنان شاهد نباشیم.
اردبیل: خشکسالی حاصل مدیریت نادرست
کارشناسان معتقدند مقابله با پدیده خشکسالی در استان اردبیل علاوه بر مدیریت منابع آبی، در بعد کلان نیازمند ارتقای مدیریت مشارکتی در امتداد مصرف آب در زمینه کشاورزی است.
فرسودگی شبکه انتقال در آبرسانی شهری یک مشکل اساسی بوده و همین موضوع سبب هدررفت و نشت ۴۰ درصدی آب در خیلی از مناطق شهری و روستایی استان اردبیل می شود.
فریبرز معصومی، کارشناس حوزه آب و مدیریت منابع آبی در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار نمود: در بحث مدیریت منابع آبی در یک کشور بیش از هر چیزی سرانه مصرف آب مدنظر است که این سرانه با تعدادی شاخص ها ارزیابی شده و مورد مطالعه قرار می گیرد که برابر شاخص فالکن مارک میزان بارندگی های یک منطقه اگر در زمره آب استحصال شده قرار بگیرد و میزان آب مصرفی به ازای هر نفر از جامعه محاسبه شود می توان وضعیت منابع آبی آن منطقه را سنجید.
وی با اشاره به این که کشور ما برمبنای همین شاخص ارزیابی جز مناطقی است که دوره استرس آبی را پشت سر می گذارد، اضافه کرد: اکنون ذخیره آبی کشور از محل بارندگی ها حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب بوده که از این مقدار ۱۰۰ میلیارد مترمکعب سهم آب استحصالی است و با در نظر داشتن سهم مصرفی یک هزار و ۲۰۰ متر مکعب به ازای هر نفر کشور ما اکنون در دوره استرس آبی قرار دارد.
این کارشناس با اشاره به این که در صورت کاهش سهم آب مصرفی به زیر یک هزار مترمکعب برای هر فرد وضعیت بحران آب به وقوع خواهد پیوست، اظهار داشت: وضعیت بارندگی در کشور ما اکنون وضعیت مناسبی دارد که میانگین سالانه ۲۵۰ میلیمتر برآورده شده و این در شرایطی است که میانگین جهانی ۸۰۰ میلیمتر است.
کارشناس حوزه آب با اشاره به این که متأسفانه در شهرهای ما خصوصاً در استان اردبیل نقشه جامع شبکه آب شهری کامل نیست، افزود: در بعضی مناطق فرسودگی شبکه انتقال یک مشکل اساسی بوده و همین موضوع سبب هدررفت و نشت ۴۰ درصدی آب در خیلی از مناطق شهری و روستایی استان اردبیل می شود و در صورت عدم مدیریت این مساله ما خود با آگاهی به این مساله به وقوع خشکسالی دامن می زنیم.
معصومی همین طور اشاره کرد: متأسفانه در استان اردبیل در بحث توسعه شهری هیچ توجهی به خطوط انتقال آب نشده و همین موضوع با رشد جمعیت شهری و نادیده گرفتن تجدید و بازسازی شبکه توزیع سبب شده تا هم میزان نشتی ما طی سالهای اخیر بالا رفته و هم این که در کنار فرسودگی لوله های انتقال و ایجاد فشار منفی آب آشامیدنی غیرسالم در میان جمعیت شهری توزیع شود.
وی اشاره کرد: بحث کلان نگری به موضوع انتقال آب در کنار نبود برنامه و چشم انداز سالهای آتی در بحث توسعه شهری، به دور ماندن از تکنولوژی ها و عم ساز و کار کارشناسی شده می تواند بیش از وضعیت فعلی منابع آبی استان اردبیل را گرفتار تنش کند.
کارشناس حوزه آب با تاکید بر مصرف بالای آب در زمینه کشاورزی اظهار داشت: با وجود اجرای برنامه هایی همچون اصلاح الگوی کشت یا روش آبیاری نوین اما همچنان بیش از ۹۲ درصد آب در زمینه کشاورزی مصرف می شود که برای جلوگیری از افزایش یا حتی کاهش این میزان مصرف می توان برنامه تجمیع اراضی کشاورزی را در دستور کار قرار داد.
حمید فضایلی، کارشناس امور آب استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اهمیت آب اظهار نمود: هرچه بر جمعیت جهان افزوده شود، آب بعنوان یک ماده حیاتی و پر اهمیت دلیل خیلی از منازعات بین المللی خواهد بود و اکنون هم در سطح بین الملل تنش های بسیاری به خاطر کم آبی اتفاق افتاده و در آینده بیشتر خواهد شد.
وی با اعلان اینکه عدم تطابق جغرافیایی و زمانی بین تقاضا و دستیابی به آب شیرین دلیل عمده کم آبی جهانی است، اظهار داشت: افزایش جمعیت جهان، ارتقا و بهبود استانداردهای زندگی، تغییر الگوی مصرف و توسعه آبیاری کشاورزی، اصلی ترین دلیلهای افزایش جهانی تقاضای آب است.
بنا به عقیده کارشناسان در وضعیت رو به بحران آب در این استان باید اقدامات پیشگیرانه و علمی برای تامین آب مورد نیاز در کشاورزی، مصارف خانگی، جبران ذخیره سفره های آب زیرزمینی و مدیریت مصرف صحیح صورت گیرد.
داور بستام دیگر کارشناس مسائل امور آب استان اردبیل با اشاره به خالی شدن ۶۵ درصدی سدهای استان اظهار نمود: باتوجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی در خیلی از نقاط استان، خشکسالی یک تهدید حتمی و اجتناب ناپذیر است و بی درنگ عنصر آب را کمیاب و چرخه آبی را شدیداً مختل می کند ابتدا خشکسالی آبی و سپس با تشدید نیاز آبی و استرس فزاینده گیاهی، خشکسالی زراعی را به دنبال دارد.
راهکارهای برون رفت از چالش کم آبی استان اردبیل
راهکار
حوزه
کشت گیاهان کم آب بر
کشاورزی
اجرای آبیاری نوین
کشاورزی
تدوین قوانین جدید برای توزیع آب و مدیریت بحران آب
قانون گذاری
آموزش برای مصرف درست آب
خانگی
ترمیم خطوط آب فرسوده برای جلوگیری از نشت و هدر رفت آب
اجرایی و عملیاتی
وی اضافه کرد: کاهش بارش ها در سال آبی جاری و متعاقب آن کاهش یا افت سطح آب سفره های زیرزمینی و نیز حجم ذخیره آب در پشت سدهای استان سایه سنگین خشکسالی از نوع متوسط یا شدید را بر سر این استان انداخته و بهترین راه حل برای مقابله با شرایط ایجاد شده، مدیریت مصرف آب در دو بخش شرب و کشاورزی است.
بستام با اعلان اینکه بخش کشاورزی بعنوان بزرگترین مصرف کننده آب حدود ۹۰ درصد منابع آبی استان شامل زیرزمینی و سطحی را مصرف می کنند، اظهار داشت: با اهمیت ترین راهکارهای مدیریتی، مدیریت و هدایت الگوی کشت زراعی به سمت الگوهای کشت کم مصرف، استفاده از گونه های گیاهی مقاوم به خشکی و آموزش و اطلاع رسانی دائمی به مردم است.
وی اضافه کرد: تدوین قوانین جدید بجای قانون توزیع عادلانه با بهره بردن از پتانسیل اسناد بالادستی و با محوریت مدیریت یکپارچه منابع آب، ایجاد کمیسیون یا کمیته حکمرانی، ذیل نهاد تنظیم گر شورای عالی آب برای پیگیری و تثبیت عناصر سه گانه حقوقی حکمرانی آب در نظام مدیریت آب کشور و ایجاد قانون اطلاع رسانی زیست محیطی از خلاءهای قانونی مدیریت بحران آب شمرده می شود.
کارشناس امور آب اظهار داشت: برای مقابله با این بحران ها باید به مدیریت جامع منابع آب بعنوان یک اصل مهم توجه خاصی کرد و در پی یافتن راهکارهایی برای آن باشیم که امروزه یکی از با اهمیت ترین مسائل روز جامعه ما نگرش نو و توسعه پایدار به منابع آب و برنامه ریزی آنست.
لرستان: با چشمان بسته فقط برداشت آب می کنیم
وقوع خشکسالی ها در لرستان و کاهش چشم گیر منابع آب زیرزمینی، رودخانه ها و حتی آب پشت سدهای لرستان سبب نگرانی های زیادی در زمینه تامین آب این استان شده است، بخش عمده ای از آب رودخانه های «سیمره»، «کشکان»، «مادیان رود» و… خشک شده است و زنگ خطر عدم تامین آب برای روستاها و حتی شهرهای لرستان به صدا درآمده است.
حفر چاه های غیرمجاز، فعالیت پمپ های آب، کشت محصولات آب دوست، عدم مدیریت مصرف آب و… باعث شده تا هر روز بر عمق بحران زیست محیطی و بی آبی در لرستان افزوده شود بطوریکه بگفته مسئولان آب و فاضلاب لرستان، ۵۰۰ روستا و ۱۱ شهر این استان در معرض خطر بی آبی قرار دارند.
محسن تیزهوش کارشناس ارشد محیط زیست و فعال زیست محیطی لرستان در این رابطه در گفت و گو با خبرنگار مهر با اعلان اینکه بیشتر نقاط مرزی و فرا مرزی ما در لرستان بعنوان زاگرس مرکزی را از دست دادیم و روز به روز این بحران عمیق تر می شود گفت: معضلی که در این رابطه نیز وجود دارد، بی توجهی به این اتفاق بوده که درحال رخ دادن است و سریع تر از آن چیزی است که برایش برنامه ریزی می شود.
وی با تاکید بر این که کشاورزی در لرستان باید به سمت کشت مطابق با اقلیم جلو برود عنوان کرد: لازمه این امر نیز ارزیابی و آمایش سرزمین است، ما باید بدانیم در منطقه ای که زندگی می نماییم چه مقدار منابع آبی در دسترس داریم، خصوصاً منابع آب زیرزمینی، برمبنای آن به کشت محصولات کشاورزی بپردازیم.
این کارشناس حوزه محیط زیست لرستان با اشاره به این که نوع کشت ما باید منطبق با داشته های آبی ما باشد اشاره کرد: طی سالهای اخیر و همین الان کشت هایی در لرستان صورت می گیرد که هیچ نوع لزوم اکولوژیکی ندارند و ما می توانیم این محصولات را از استانهای دیگر وارد نماییم.
این کارشناس حوزه محیط زیست لرستان در ادامه سخنان خود با تاکید بر این که اصلی ترین راه حل برای جلوگیری از این امر بحث بالا بردن آگاهی ها، نه در بخش مردم، بلکه در میان مسئولان و کانون های تصمیم گیر و تصمیم ساز است، اضافه کرد: متأسفانه مقاومتی دراین زمینه وجود دارد و استنباط این بوده که هنوز می شود کارها را مثل گذشته انجام داد.
تیزهوش با اشاره به این که لرستان پایلوت بسیار خوبی برای گردشگری مسئولانه است، گردشگری که مبانی و موارد اکولوژیکی و زیستی را در نظر داشته باشد، اظهار داشت: راه اندازی اقامتگاه های بوم گردی می تواند بسیاری از مباحث اقتصادی را پوشش بدهد، باتوجه به شرایط محیطی که در لرستان هست، هیچ نیازی به صنعت و گسترش زمینهای کشاورزی ما نداریم.
وی با تاکید بر این که در مرکز خرم آباد ما آب های سطحی و زیرزمینی را داریم از دست می دهیم که وارد فاضلاب های شهری می شوند اضافه کرد: هیچ نوع توجهی به این اتفاق ها ما نمی بینیم، از جانب دیگر کشت گونه های غیر بومی در شهر خرم آباد یکی از دیگر از معضلات در این حوزه می باشد.
راهکارهای رفع چالش آبی در لرستان
راهکار
حوزه
آمایش سرزمین
کشاورزی
تغییر الگوی کشت
کشاورزی
ارتقای سواد زیستی
آموزشی
تیزهوش با اشاره به نقش مؤثر شرکت آب منطقه ای در این عرصه و نهادهایی که در جوامع روستایی کنترل و نظارت دارند، بیان داشت: باید کارگروه هایی تشکیل گردد به شرط این که در امتداد بالا بردن سواد جوامع محلی و البته مسئولان باشد، اگر در این ریل قرار نگیریم که هیچ اتفاقی نمی افتد.
وی در ادامه سخنان خود با تاکید بر این که ارگانی که دست بالاتری نسبت به منابع طبیعی و محیط زیست دارد، جهاد کشاورزی است، اضافه کرد: این سازمان فقط می خواهد که زمینهای کشاورزی بیشتر شود، برداشت ها بیشتر شود، این نگاه، نگاه درستی نیست، کوتاه مدت است و ما سرمایه های خودرا از دست می دهیم.
کرمانشاه: راه های نوین کشت دنبال شودهدر رفت آب در زمینه کشاورزی استان کرمانشاه نشان میدهد که راهکارهای نوین و علمی باید در بخش کشاورزی استان دنبال شود.
خلیل جلیلی عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر درباب مقابله با کم آبی اینگونه اظهار نمود: کمبود بارندگی و پراکنش نامناسب آن در کشور بر موضوع خشکسالی دامن می زند و تأثیرات آن بر بخش شرب، تولید در کشاورزی، صنعت و امنیت غذایی کشور دارای اهمیت بالایی است، بطور قطع این موارد قابل چشم پوشی نبوده و الزام مدیریتی وجود دارد تا بتوان چاره ای برای رد شدن از بحران کم آبی اندیشید، خیلی از موارد و راهکارهای مدیریتی گستره ملی و جهانی دارد و راهکارهای تخصصی و بومی برای هر منطقه متفاوت می باشد.
فرشاد فتاحی معاون محیط زیست اداره کل حفاظت محیط زیست کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: در بحث مدیریت منابع آبی ابتدا باید میزان آبی که در دسترس و موجود هست را دانست تا بنا بر آن نحوه استفاده از منابع آبی را مدیریت کرد، استان کرمانشاه در وضعیت استاندارد سالانه ۴۵۰ میلیمتر بارندگی دارد اما حدود پانزده سال از ورود اقلیم کرمانشاه به دوره خشکسالی می گذرد و میزان بارندگی سالیانه، بسیار کمتر شده است.
وی با اشاره به لزوم در نظر گرفتن منابع پر مصرف آب در کرمانشاه اشاره کرد: از دیدگاه محیط زیستی و کشاورزی مصرف آب در منطقه مطلوب نمی باشد چونکه حدود ۹۰ درصد آب مصرفی در زمینه کشاورزی از دسترس خارج می شود و قسمتی از آب مصرفی با عنوان آب مجازی بوسیله محصولات پر مصرفی مثل ذرت، هندوانه، طالبی و خربزه از دست می رود که باید از کشت محصولات پر مصرف ممانعت شود.
معاون محیط زیست اداره کل حفاظت محیط زیست کرمانشاه اشاره کرد: منابع آب زیرزمینی به شدت کاهش یافته، بطوریکه ۴۵ درصد آب شیرین مصرفی در غرب کشور بوسیله جنگل های بلوط استانهای زاگرس نشین تامین می شود که باید در حفظ جنگل های زاگرس تلاش ویژه انجام داد چونکه درختان عامل مهمی در حفظ رواناب و نفوذ آب به داخل زمین برای افزایش منابع آب زیرزمینی هستند.
راهکارهای رفع چالش آبی در کرمانشاه
راهکار
حوزه
اجرای آبیاری نوین
کشاورزی
ایجاد تصفیه خانه فاضلاب
کشاورزی
جداسازی شرب از سایر مصارف
خانگی
مدیریت روان آب
اجرایی
خلیل جلیلی عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی کرمانشاه در گفتگو با خبرنگار مهر درباب مقابله با کم آبی اینگونه اظهار نمود: کمبود بارندگی و پراکنش نامناسب آن در کشور بر موضوع خشکسالی دامن می زند و تأثیرات آن بر بخش شرب، تولید در کشاورزی، صنعت و امنیت غذایی کشور دارای اهمیت بالایی است، بطور قطع این موارد قابل چشم پوشی نبوده و الزام مدیریتی وجود دارد تا بتوان چاره ای برای رد شدن از بحران کم آبی اندیشید، خیلی از موارد و راهکارهای مدیریتی گستره ملی و جهانی دارد و راهکارهای تخصصی و بومی برای هر منطقه متفاوت می باشد.
وی اضافه کرد: همچون اقدامات و راهکارهای حفظ منابع آبی می توان به کاهش میزان تبخیر آب از سطح منابع آبی، مدیریت کنترل سیلاب ها، مدیریت کشت محصولات کشاورزی و باغی که مصرف بالای آب دارند و مصارف صنعتی اشاره نمود، که همیشه در مجامع علمی مطرح شده و ادعا می شود چاره جویی شده و برنامه های عملیاتی انجام گرفته است.
ایلام: کشاورزی همچنان بر مدار سنتی، آبیاری نوین اجرا شود
کشاورزی یکی از بخش هایی است که به علت سنتی بودن بیشترین میزان مصارف منابع آبی را در استان ایلام به خود اختصاص داده که نیازمند توجه به روش های آبیاری نوین است.
ایلام جزو استان هایی است که بیشترین ضربه را از خشکسالی های اخیر در کشور دیده است بطوریکه اکنون وضعیت آب در این استان در بخش های مختلف بحرانی شده است.
کاهش ۵۰ درصدی بارش ها در سال زارعی جاری نسبت به زمان مشابه سال قبل در ۵۰ سال قبل در استان ایلام بی سابقه بوده است، استانی که اقتصاد آن بر پایه کشاورزی و دامداری است حالا با بحرانی بزرگ به اسم کم آبی روبه رو شده است.
یکی از بخش های پرمصرف آب در استان ایلام بخش کشاورزی است، آمارها نشان میدهد ۹۰ درصد منابع آبی استان ایلام در بخش کشاورزی مصرف می شود که متأسفانه این مصرف هنوز به شکل سنتی در بیشتر مناطق استان ایلام انجام می شود.
آمارها نشان میدهد بیشترین هدررفت آب در بخش کشاورزی به علت استفاده از روش های سنتی آبیاری است، در استان ایلام بیش از ۱۸۰ هزار اراضی آبی کشاورزی وجود دارد که تنها ۳۰ هزار هکتار به آبیاری نوین تجهیز شده است.
یک کارشناس مسائل کشاورزی در استان ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار نمود: در استان ایلام بیش از ۳۵۰ هزار هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که بیش از ۱۸۰ هزار هکتار آن آبی است.
احمد موسوی بیان کرد: آنچه مشخص است در زمینه کشاورزی برای مصرف بهینه آب هنوز اقدام قابل توجهی انجام نشده است و کشاورزی استان ایلام باید از حالت سنتی بیرون رود.
وی با اشاره به این که راه حل اصلی برای مقابله با کم آبی در زمینه کشاورزی، تغییر روش کشاورزی استان در تمامی بخش ها از حالت سنتی به مدرن است، اضافه کرد: آبیاری نوین یکی از راهکارهای اصلی مقابله با کم آبی در استان است.
موسوی اضافه کرد: متأسفانه آبیاری نوین در استان ایلام به خوبی شکل نگرفته است، در صورتیکه دولت بخش زیادی از هزینه ها را تقبل می کند اما کشاورزان استان همچنان اصرار به کشاورزی و روش های آبیاری سنتی دارند.
وی با اشاره به تغییر الگوی کشت در کشاورزی استان ایلام اضافه کرد: متأسفانه در استان ایلام محصولات پر آب مثل برنج و هندوانه زیاد کشت می شود و همین مسئله موجب افزایش میزان مصرف آب در بخش کشاورزی استان شده است.
*راهکارهای برون رفت از چالش آبی در ایلام
راهکار
حوزه
اجرای آبیاری نوین
کشاورزی
حذف کشت محصولات پرآب بر
کشاورزی
تکمیل سامانه گرمسیری و ایستگاه پمپاژ آب
کشاورزی
این کارشناس کشاورزی اشاره کرد: امروز نیاز است محصولاتی نظیر برنج و هندوانه در سطح مزارع استان حذف شود و جای خود با دیگر محصولات کشاورزی پرسود و کم مصرف بدهند.
وی اظهار داشت: باید کشت محصولاتی مثل کلزا، کنجد، گیاهان دارویی، و… در استان ایلام جایگزین محصولات پرآب شود، متأسفانه هنوز الگوی کشت متناسب با اقلیم استان تدوین نشده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در سال زراعی جاری با ۶۴ درصد کاهش بارندگی، نخستین استان در سطح کشور از نظر کمبود نزولات جوی و خشکسالی هستیم.
آذرنوش عموزاده اضافه کرد: در همین راستا مزارع دیم استان بصورت ۱۰۰ درصد و مزارع آبی بین ۳۰ تا ۵۰ درصد خسارت و لطمه دیده اند.
وی افزود: برای جبران این خسارت از سنوات گذشته اقدامات خوبی انجام گرفته و هم اکنون حدود ۲۰ پروژه ایستگاه پمپاژ آب در سطح استان درحال ساخت است که تعداد ۱۸ پروژه آنها بحث آبرسانی به مزارع است.
وی اظهار داشت: این ۱۸ پروژه اعتباری بیش از یک هزار و ۵۰ میلیارد تومان نیاز دارند که به بهره برداری برسند.
منبع: migtco.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب