مروری بر نتایج یك پژوهش؛
چگونه میتوان رفتارهای حفاظت از آب را در مردم تقویت كرد؟
به گزارش ام آی جی تی رشد جمعیت و کمبود منابع، سیاست گذاران را در تأمین امنیت آب در مناطق شهری، با چالش بزرگی مواجه کرده است و آنها را به سمت راهکارهای مدیریت تقاضای آب سوق داده است. بنابراین پژوهشگران کشور با انجام یک مطالعه عوامل روان شناختی که بر رفتارهای صرفه جویی و افزایش بهره وری آب موثر هستند را مورد بررسی قرار دادند.
به گزارش ام آی جی تی به نقل از ایسنا، مصرف آب خانگی سهم کمی از کل مصرف آب را شامل می شود، ولی تأمین آن به سبب مسائل بهداشتی و نیاز اولیه و اساسی انسان به آب و هم احتمال بروز تنش های اجتماعی، از حساسیت و اولویت بالاتری برخوردار می باشد.
در ایران به سبب اعطای یارانه به بخش آب، افراد توجهی به مصرف آب در محدوده بهینه ندارند. برای مثال در تهران که یکی از ابرشهرهای جهان است و ۱۶ درصد از جمعیت ایران در آن زندگی می کنند، سرانه مصرف آب روزانه ۲۰۰ تا ۴۰۰ لیتر؛ معادل دو تا سه برابر کشورهای اروپای غربی است.
حفاظت از آب، عاملی اساسی در مدیریت تقاضا و راهکاری موثر در تأمین پایدار آب شهری است که شامل صرفه جویی و افزایش بهره وری می شود. با عنایت به اینکه این نوع رفتارها توسط افراد داوطلبانه انجام می شود، درک فرآیندهای روانشناختی این رفتارها اهمیت زیادی دارد.
بر همین اساس پژوهشگران با انجام مطالعه ای عوامل روان شناختی موثر بر رفتارهای حفاظت از آب را مورد بررسی قرار دادند. برای انجام این تحقیق با بهره گیری از پرسش نامه، آنلاین ۶۵۳ نفر و با مصاحبه چهره به چهره، ۱۶۷ نفر از شهروندان تهرانی ارزیابی شدند.
این مطالعه بر مبنای «تئوری رفتار برنامه ریزی شده» انجام شد. این نظریه یکی از پرکاربردترین و مورد تاییدترین نظریه های روان شناختی-اجتماعی در تصمیم گیری رفتاری است. بر طبق این نظریه یک فرایند روان شناختی پیچیده ورای رفتار یک فرد وجود دارد. در این نظریه تمایلات رفتاری، به معنای تمایل به کوشش برای انجام یک رفتار و سریع ترین پیشبینی کننده رفتار آینده است.
در این نظریه سه تعیین کننده مستقل برای تمایلات رفتاری در نظر گرفته می شود. این تعیین کننده ها شامل «نگرش به رفتار»، «هنجار ذهنی» و «کنترل رفتاری درک شده» هستند.
بررسی های این تحقیق حاکی از آنست که نگرش و کنترل رفتاری درک شده، بر تمایل به انجام هر دو رفتار (صرفه جویی و افزایش بهره وری آب) تأثیرگذار است؛ اما هنجار ذهنی، تأثیری بر تمایل به انجام این رفتارها ندارد. بعلاوه، نتایج بیان گر تأثیرگذاری تمایل و کنترل رفتاری درک شده بر انجام هر دو رفتار است.
بررسی های این مطالعه نشان داد که «نگرش» قوی ترین پیشبینی کننده در تمایل به انجام رفتارهای صرفه جویی در مصرف آب است و تأثیر قابل توجه و مفهوم داری هم در تمایل به انجام رفتارهای افزایش بهره وری آب دارد. این مورد نشان داده است که هرچه باورهای محکمی نسبت به نتایج مثبت انجام یک رفتار وجود داشته باشد، تمایل نسبت به انجام آن رفتار بیشتر است. به معنای دیگر؛ چنان چه افراد مشارکت در اقدامات حفاظت از آب را اقدامی عاقلانه، ضروری و مفید قلمداد کنند و از انجام آن احساس رضایت داشته باشند، با احتمال بیشتری تمایل به انجام این رفتارها دارند.
این در حالی است که «کنترل رفتاری درک شده» که به درک افراد از آسانی یا سختی انجام یک رفتار خاص اشاره دارد، تأثیر قابل توجه و مفهوم داری بر تمایل در هر دو رفتار (صرفه جویی و افزایش بهره وری) دارد و در عین حال پیشبینی کننده قوی تری برای تمایلات رفتاری به انجام رفتارهای افزایش بهره وری آب بوده است.
طبق یافته های این تحقیق؛ افرادی که احساس می کنند انجام رفتارهای حفاظت از آب آسان است و درک بیشتری از اطمینان و کنترل بر انجام آن دارند، به احتمال بیشتری تمایل به انجام این رفتارها دارند.
علاوه بر این نتایج این مطالعه نشان داد که «هنجار ذهنی» یا فشار اجتماعی درک شده، تأثیر مفهوم داری بر تمایل بر هیچ کدام از دو رفتار صرفه جویی و بهره وری آب ندارد. این بدان معناست که افراد مورد مطالعه، برای انجام رفتارهای حفاظت از آب تحت تأثیر فشار اجتماعی از جانب اطرافیان و افراد مهم نیستند.
همچنین بر مبنای یافته های این مطالعه «تمایل» تأثیر مفهوم دار و مهمی بر رفتار داشته است. بر مبنای نظریه رفتار برنامه ریزی شده، تمایلات رفتاری منعکس کننده انگیزه یا برنامه فرد برای مشارکت در یک اقدام است و تعیین کننده مرکزی برای رفتار است. بنابراین؛ طبق یافته های این تحقیق هرچه افراد تمایل بیشتری برای انجام یک رفتار داشته اند، میزان انجام رفتار در آنها بالاتر بوده است. همینطور کنترل رفتاری درک شده هم تاثیر مفهوم دار و قابل توجهی بر روی رفتار داشته و این بدان معناست که از افراد انتظار می رود در صورت بروز فرصت، تمایلات خویش را انجام دهند.
پژوهشگران این تحقیق می گویند: «نتایج نشان داد؛ تفاوت هایی در عوامل روان شناختی تأثیرگذار بر تمایلات رفتاری و رفتارهای صرفه جویی و افزایش بهره وری وجود دارد که این مورد به سبب تفاوت در ماهیت این دو رفتار است. بنابراین پرداختن به تفاوت ها در این دو رفتار باید مورد توجه سیاست گذاران و محققین قرار گیرد. خصوصاً اینکه تحقیقات نشان می دهند که رفتار افزایش بهره وری آب، می تواند تأثیرات قابل توجهی بر کاهش مصرف آب خانوارها داشته باشد».
این محققان معتقدند که نظریه «رفتار برنامه ریزی شده» می تواند ابزار مناسبی را جهت بررسی درک و فهم افراد جامعه از رفتارهای حفاظت از آب و هم اتخاذ استراتژی های مؤثر و مناسب در حوزه مدیریت تقاضای آب شهری در اختیار سیاست گذاران قرار دهد. چونکه تمایل افراد به اقدامات صرفه جویانه و حفاظت از آب و هم عکس العمل های آنها در برابر سیاست های اتخاذی، عامل های مهم و تأثیرگذار دیگری در مدیریت تقاضای آب شهری بخصوص در بخش خانگی هستند و نقش حائز اهمیتی در پیچیدگی های آن ایفا می کنند.
در انجام این تحقیق سید احمدرضا شاهنگیان و مسعود تابش؛ پژوهشگران مهندسی عمران دانشگاه تهران، مسعود یزدان پناه؛ دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و طاهره زبیدی؛ دانشجوی دکتری آموزش کشاورزی پایدار و محیط زیست دانشگاه زنجان، مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه زمستان سالجاری، به صورت مقاله علمی با عنوان «مقایسه عوامل روانشناختی موثر بر رفتارهای صرفه جویی و رفتارهای افزایش بهره وری آب خانگی؛ مورد مطالعه شهر تهران» در فصل نامه تحقیقات منابع آب ایران، انتشار یافته است.
منبع: migtco.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب