گزارش ام آی جی تی؛
تعرفه گذاری پلکانی برق دستور کار مهم وزارت نیرو در دولت سیزدهم
به گزارش ام آی جی تی طی ماه های گذشته بارها شاهد درخواست مسئولین صنعت برق از مردم برای کاهش مصرف برق بودیم که تأثیری نداشت؛ در صورتی که بیشتر کشورهای دنیا به نحو دیگری با مسأله مشترکان پرمصرف برخورد کرده اند.
به گزارش ام آی جی تی به نقل از مهر، در هفته گذشته رکوردهای مصرف برق یکی بعد از دیگری شکسته شد و ناترازی صنعت برق کشور از مرز ۱۲ هزار مگاوات گذشت. این رقم بی سابقه در حالی به ثبت رسید که مکرراً اطلاعیه ها و درخواست هایی در خصوص کاهش مصرف برق از سمت مسئولین توانیر منتشر می شد.
آنچه پس از اتفاقات صنعت برق طی ماههای گذشته ثابت شد، این بود که تنها با درخواست و کارهای رسانه ای و فرهنگی نمی توان مصرف برق پرمصرف ها را کم کرد. پرمصرف هایی که حدود ۱۰ درصد از مشترکان را می سازند ولی ۲۰ برابر مشترکان عادی برق مصرف می کنند و اساسا هیچ ابایی هم از این مصرف بالا و پرداخت هزینه اش ندارند. نمونه واضح آنرا در قبض چند میلیون تومانی فوتبالیست معروف دیدیم.
به طور کلی متوسط مصرف خانگی در ایران معادل ۱۰۵۸ کیلووات ساعت برای هر نفر برآورد می شود. این در شرایطی است که متوسط جهانی این آمار معادل ۱۸۲ کیلووات ساعت است. یعنی میزان سرانه مصرف برق خانگی در ایران ۶ برابر متوسط جهانی است.
بر اساس محاسبات، هم اکنون یارانه پنهان بخش انرژی چیزی بالغ بر یک میلیون میلیارد تومان، یعنی بیشتر از کل بودجه عمومی کشور است. به قول سخنگوی صنعت برق، فقط یارانه پنهان بخش برق حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان است. یارانه پنهان همان مبلغی است که دولت بابت تولید و عرضه انرژی نمی گیرد و جایی، به جز محاسبات بودجه ای محاسبه نمی گردد. یارانه پنهان در صنعت برق، شامل دو بخش است؛ اول این که دولت قیمت واقعی خوراک گاز را از نیروگاه ها نمی گیرد و دوم تعرفه برق مصرفی مشترکان است.
آسیب این نوع یارانه به اقتصاد زمانی مشخص می شود که بدانیم همه افراد جامعه بهره مندی یکسانی از آن ندارند. یعنی دهک های درآمدی بالا، بهره بیشتری از این یارانه می برند و دهک های پایین و اقشار ضعیف جامعه حداقل بهره را از این یارانه می برند.
تعرفه پلکانی؛ راهکار اجتناب ناپذیر پیش روی دولت سیزدهم
طبیعتاً از مهم ترین اقداماتی که وزارت نیروی دولت آینده باید در دستور کار خود داشته باشد، سر و سامان دادن به این یارانه پنهان همچون در صنعت برق است. این اقدام که احتیاج به یک روحیه تحول خواهانه دارد، علاوه بر آثار عدالت محوری که دارد، می تواند بار مالی قابل توجهی را از دوش وزارت نیرو بردارد تا به توسعه نیروگاه ها و افزایش تولید برق بپردازد.
کارشناسان کشورمان بعد از بررسی مدلهای تعرفه گذاری در کشورهای مختلف، به مدل تعرفه گذاری پلکانی (IBT)رسیده اند. این مدل بیان می کند که مصرف خانوارهای کم مصرف مجانی شود، مصرف خانوارهای خوش مصرف و معمولی به صورت شرایط فعلی باشد و تعرفه خانوارهای پرمصرف به میزان برق تجدیدپذیر یا صادراتی باشد تا پرمصرف ها به سمت مصرف بهینه سوق داده شوند و اگر هم مصر به مصرف زیاد هستند، تعرفه معقول را بپردازند. درآمد دولت هم از این محل افزایش یابد.
به این منظور پلکان های مصرفی مختلفی برای حامل های انرژی، همچون برق باید در نظر گرفته شود. بررسی وضعیت مصرف برق در کشور نشان داده است سرانه مصرف ماهانه برق مشترکین خانگی ۲۱۴ کیلووات ساعت بوده است و هم ۸۷ درصدی از مشترکین کمتر از ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه برق مصرف می کنند. در نتیجه در صورتیکه پلکان ۳۰۰ کیلووات ساعت بعنوان الگوی مصرف ماهانه معرفی شود، میتوان تعرفه بالاتر از آنرا به قیمت تمام شده برق نزدیک کرد.
IBT مدلی است که خیلی از کشورهای دنیا با اهداف مختلف از آن بهره برده اند. به صورت مثال این نظام تعرفه گذاری در کشورهای توسعه یافته همچون آمریکا، ژاپن و کره جنوبی با هدف توسعه فناوری های کم مصرف و در کشورهای چین و هند با هدف کاهش شدت مصرف انرژی و تشویق به صرفه جویی به اجرا در آمده است. بر مبنای برخی مطالعات جهانی که در سال ۲۰۰۵ انجام شد، حدود ۷۰ درصد از کشورهای دنیا از مدل قیمت گذاری IBT استفاده می نمایند. این تحقیقات نشان می دهد که اغلب کشورهای دنیا از یک نظام سه یا چهار پله ای برای تعرفه های برق استفاده می نمایند به صورتی که غالباً بازه پله اول بین ۵۰ تا ۱۰۰ کیلووات ساعت است.
لازم به ذکر است دولت در سال های اخیر قصد داشت پلکان اول این طرح، یعنی مجانی کردن تعرفه برق مشترکین کم مصرف را اجرا نماید. طرحی که برق امید نامیده شد و بنابر آمار مسئولین توانیر برق حدود هشت میلیون نفر مجانی را مجانی کرد ولی روش اجرای آن انتقاداتی هم به همراه داشت.
در طرح برق امید بنا بر این بود که برای مشترکین پر مصرف ۱۶ درصد افزایش هزینه رخ دهد و مشترکین کم مصرف هم از تخفیف ۱۰۰ درصدی برخوردار شدند. واضح هست که این میزان افزایش تعرفه به هیچ وجه بازدارندگی لازم را برای ثروتمندان و پرمصرف ها نداشت و تبعات عدم موفقیت این طرح در خاموشی های سال جاری مشخص بود. همینطور اجرای ناقص طرح و پوشش دهی خانه های خالی هم از سایر انتقاداتی بود که به این طرح وارد شد.
جالب است بدانید بنابر اظهارات مدیرعامل توانیر میزان مصرف تنها ۸۵۰ هزار مشترک پرمصرف، برابر با هشت میلیون مشترکی است که برقشان در این طرح مجانی شده است. بنابر این دولت با صرف هزینه ای به مراتب کمتر از این طرح می توانست گامی بلندتر در جهت محقق شدن عدالت در مصرف قدم بردارد.
در مجموع با عنایت به متوسط بالای مصرف انرژی در کشور، حجم بالای یارانه پنهان بخش برق و ناعدالتی گسترده نسبت به استفاده از این یارانه دولتی، استفاده از مدل تعرفه گذاری پلکانی ضروری به نظر می آید. و لازم است دولت سیزدهم با اجرای این نظام تعرفه گذاری، ضمن مهار مشترکان پرمصرف، از منابع مالی حاصل از آن برای توسعه ظرفیت نیروگاه ها بهره برده و اقتصاد نیروگاه های خصوصی را بهبود ببخشد؛ ضمن این که با عنایت به تقاضای کشورهای همسایه برای واردات برق از ایران، زمینه تقویت دیپلماسی انرژی کشور هم فراهم خواهد شد.
با توجه به این که علی اکبر محرابیان بعنوان وزیر پیشنهادی نیرو در دولت سیزدهم معرفی شده است باید دید آیا اقدامی در جهت تحول در ساختار نابرابر بهره مندی از یارانه آب و انرژی می دهد یا خیر. در برنامه پیشنهادی محرابیان به تعرفه گذاری پلکانی تنها در بخش آب و آبفا اشاره شده و در بخش برق اشاره ای به این بحث مهم نشده و لازم است نمایندگان کمیسیون انرژی در جلسات بررسی وزرای پیشنهادی به این بحث مهم هم توجه نمایند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب