در گفت و گو تفصیلی با معاون وزیر نیرو تحلیل شد
ماموریت غیرممكن: نجات از كم آبی
ام آی جی تی: چندین سال است كه بحران آب گریبان گیر كشور شده و هرساله وضعیت از سال قبل بدتر می شود؛ تا جایی كه امسال بدترین سال طی ۵۰ سال اخیر گزارش شده و با كاهش آب های سطحی و زیرزمینی آینده خوبی برای حوزه آب پیش بینی نمی گردد.
همین مساله باعث شد تا ایسنا به سراغ عباس سروش - معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا - برود و این مساله را در ابعاد مختلف مورد ارزیابی قرار دهد.
وی در ابتدا به توضیح شرایط فعلی منابع آبی در شهر ها و روستاها پرداخت و اظهار داشت: آب شرب در شهرها و روستاها توسط آب زیرزمینی و سطحی تأمین می گردد. به صورت كلی در سطح كشور ۵۹.۵ درصد از مصارف آب شرب از آب های زیرزمینی و ۴۰.۵ درصد از آب سطحی تأمین می گردد.
به گفته معاون آب و آبفای وزیر نیرو، اگر این را به تفكیك شهر و روستا بگوییم در روستاها برداشت از آب سطحی بسیار كم است؛ به گونه ای كه تنها ۱۳ درصد از آب سطحی برداشت می گردد و از آب زیرزمینی ۸۷ درصد برداشت صورت می گیرد، اما در شهرها این عدد متفاوت است؛ چراكه میزان برداشت از آب های سطحی ۴۸ درصد و از آب های زیرزمینی ۵۲ درصد است.
آب تولیدی كشور هفت میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمكعب است
سروش با اشاره به اینكه این مسئله بدین معناست كه برداشت از آب های زیرزمینی هم در حوزه شهری و هم در حوزه زیرزمینی غالب است، تاكید كرد: كل آب تولیدی برای تأمین آب شرب در سطح كشور حدود هفت میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمكعب است كه از این میزان حدود چهار میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمكعب از آب زیرزمینی و سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمكعب از آب سطحی تأمین می گردد.
به گفته وی، برای تأمین آب شرب روستاها تنها ۱۹۹ میلیون مترمكعب آب از منابع آب سطحی تأمین می گردد و باید اظهار داشت كه آب سطحی كه تحت تأثیر آب باران است، بیشتر برای تأمین آب شرب شهرها استفاده می گردد.
بارندگی ها در سراشیبی
معاون آب و آبفای وزیر نیرو با اشاره به شرایط بارندگی ها در كشور اظهار داشت: متوسط ۴۹ ساله بارندگی حدود ۲۵۰ میلی متر و متوسط ۱۰ ساله اخیر آن حدود ۲۱۷ میلی متر است. علاوه بر این، میزان كل مصرف آب، از اوایل دهه ۶۰، از حدود ۶۰ میلیارد مترمكعب به حدود ۱۰۰ میلیارد رسیده است. درمورد منابع آب زیرزمینی هم در طول ۵۰ سال گذشته، حدود ۱۲۶ میلیارد مترمكعب كسری مخزن داشته ایم و این امر نشان داده است كه از آب زیرزمینی بیش از ظرفیت استفاده شده و منبع جدید دیگری هم جایگزین آن نشده است.
سروش تاكید كرد: با بررسی های صورت گرفته، متوجه شده ایم كه عمده این مسئله، به علت كمبود بارندگی ها نبوده بلكه درصد زیادی از این اتفاقات، به علت برداشت های بیش از ظرفیت تجدیدشوندگی این منابع است كه در طول سال های گذشته رخ داده است و نتیجه این مسئله همان شده، كه ریزگردها هر سال بعنوان یك واقعیت تلخ در كشور ما خودنمایی می كنند.
وی با اشاره به اینكه در ۱۰ سال اخیر بارندگی ها كاهش محسوسی پیدا كرده است، عنوان كرد: طی این سال ها هیچگاه بارندگی بالای متوسط بلند مدت (۴۹ ساله) را تجربه نكرده ایم، بنابراین ما در وزارت نیرو پذیرفته ایم كه چیزی بعنوان خشكسالی وجود ندارد، چون كه خشكسالی به این معناست كه ممكن است یك سال خشكسالی و یك سال ترسالی باشد، اما هم اكنون پذیرفته ایم كه با كم آبی طولانی مدت مواجه هستیم و به علت مجموعه شرایط تغییرات اقلیمی این مسئله به وجود آمده است.
به گفته معاون آب و آبفای وزیر نیرو، این مسئله در خیلی از كشورهای دنیا هم به وقوع پیوسته است به گونه ای كه اسپانیا، مراكش، مصر، سوریه، عراق، افغانستان، هند كه در یك مدار جغرافیایی با ایران قرار دارند، با همین شرایط مواجهند و ما فكر می نماییم كه كلید سازگاری با این شرایط، در درجه اول به مدیریت مصرف مربوط می گردد.
لزوم مدیریت مصرف در بخش كشاورزی
وی با اشاره به اینكه بخش كشاورزی حدود ۸۸ تا ۹۰ درصد از آب مصرفی كشور را به خود مختص كرده است، اظهار داشت: این عدد در دنیا حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد است. بنابراین لازم است درمورد آب كشاورزی به سمت مصرف و تقاضای كمتر پیش برویم. برای این امر هم یكی از ضروری ترین اقدامات، تغییر الگوی كشت متناسب با شرایط اقلیمی می باشد كه البته این مسئله مربوط به وزارت جهادكشاورزی است كه خوشبختانه تعامل خوبی هم با ما دارد.
معاون آب و آبفای وزیر نیرو با اشاره به اینكه ظرف ۵۰ سال گذشته، دمای كشور بین ۱.۸ تا ۲ درجه سلسیوس افزایش یافته است، عنوان كرد: این تغییرات، به معنای تبخیر و مصرف آب بیشتر است. علاوه بر این الگوهای بارش هم متفاوت شده به گونه ای كه بارش ها از برف به باران، و از باران های ملایم و مكرر، به بارش های شدید و كوتاه مدت تغییر پیدا كرده است.
به گفته سروش آب شهری با این حال كه ۹ درصد آب مصرفی كشور را به خود مختص كرده است، اما برای تأمین آن هزینه زیادی مصرف می گردد و از سویی كمبود آن هم عوارض بیشتری دارد. چراكه به صورت مثال می توان طی یك سال، كشت را در بخشی از مزارع كشاورزی تعطیل كرد، اما نمی توان بدون آب شرب به زندگی ادامه داد. در بخش صنعت هم میزان آب مصرفی ۲.۸ درصد است، اما كیفیت پسابی كه می دهد نسبت به كیفیت پساب كشاورزی و خانگی بدتر است كه سبب آلودگی منابع آب می گردد.
وی با اشاره به اینكه در تهران حدود ۲ برابر متوسط كشور مصرف سرانه آب شرب داریم، عنوان كرد: هم اكنون علی رغم بارندگی ها در پایتخت، نسبت به بلند مدت ۱۵ درصد كاهش بارندگی داریم كه این عدد نسبت به سال قبل ۳۴ درصد است. بنابراین لازم است روی مسئله فرهنگ سازی تمركز بیشتری صورت گیرد تا مردم به این نتیجه برسند كه آب برای خودشان و آیندگان آنها است و باید باید در حفظ و صیانت از آن اقدامات لازم را انجام دهند.
۴۴ درصد جمعیت كشور بدون تنش آبی
وی درمورد تأمین آب شرب برای فصل تابستان هم اظهار داشت: به صورت كلی وضعیت كشور به سه دسته تنش آبی و بدون تنش تقسیم می گردد بدین سان كه اگر میزان تأمین با مصرف یكی باشد، گفته می گردد تنشی وجود ندارد، اما اگر تا ۱۰ درصد میزان منابع آبی به نسبت تقاضا (آب مورد نیاز) كاهش داشته باشد، اصطلاحاً گفته می گردد كه آن منطقه در مرحله تنش زرد است و اگر این اختلاف ۲۰ درصد باشد، تنش نارنجی و اگر بیش از ۲۰ درصد باشد، تنش قرمز نامیده می گردد.
معاون آب و آبفای وزیر نیرو خاطرنشان كرد: هم اكنون ۴۴ درصد جمعیت كشور بدون تنش آبی، ۱۷.۱ درصد درمحدوده تنش آبی زرد، ۱۱ درصد در محدوده تنش نارنجی و ۲۷.۹ درصد هم در وضعیت تنش آبی قرمز قرار دارند.
وی با اشاره به توزیع جمعیت در شهرهای مختلف، اظهار نمود: اگر بخواهیم این عدد را برپایه تعداد شهرها بگوییم باید گفت تعداد شهرهایی كه دارای تنش آبی هستند زیاد نیست. چراكه ۷۱.۱ درصد از شهرها (به لحاظ تعداد) هیچ تنش آبی ندارند، اما شهرهایی كه دارای تنش آبی هستند جمعیت آنها به گونه ای است كه ۶۶ درصد جمعیت شهرها را تشكیل می دهند.
به گفته معاون آب و آبفای وزیر نیرو مجموعاً در سه محور زرد، نارنجی و قرمز از ۱۱۵۷ شهر، ۳۳۴ شهر تنش آبی دارند كه بیشتر آنها در محور زرد و قرمز قرار گرفته اند و كار شركت های آب و فاضلاب این است كه این شرایط را در فصل تابستان مدیریت كنند كه البته برای این مسئله هم راهكارهایی درنظر گرفته شده است.
شهر های دارای تنش آبی كدامند؟
سروش با اشاره به شهرهایی كه بیشترین تنش آبی برای آنها پیش بینی شده است، اظهار داشت: شهرهایی نظیر؛ بندرعباس، بوشهر، شیراز، كرمان، مشهد و تقریباً تمام شهرهای استان اصفهان و یزد با این مشكل مواجهند. البته وزارت نیرو برای مقابله با تنش آبی راهكارهای كوتاه مدت، بلندمدت و میان مدت را در نظر گرفته است.
وی اظهار نمود: در بخش كوتاه مدت، اقدامات اضطراری و فوری در نظر گرفته شده تا مدیریت تقاضا و مصرف آب شرب صورت گیرد. در این راستا اقداماتی نظیر؛ مدیریت فشار آب، افزایش ظرفیت تأمین و انتقال كه عمدتاً به وسیله چاه ها صورت می گیرد، مورد توجه قرار گرفته است.
معاون آب و آبفای وزیر نیرو خاطرنشان كرد: البته در این میان سیاست وزارت نیرو این است كه كیفیت آب كاهش نیابد و آب سالم دراختیار مردم قرار گیرد، چون كه هدف وزارت نیرو تأمین نیاز مشتركان با آب سالم می باشد. همینطور فرهنگ سازی در این میان نقش مهمی دارد كه در این راستا در هفته های گذشته جلساتی را با مدیران و رییس صدا و سیما داشتیم تا بتوانیم با استفاده از رسانه ی ملی، ضمن اطلاع رسانی مؤثر، در زمینه مدیریت مصرف و حفاظت و صیانت از منابع آب فرهنگ سازی نماییم.
جداسازی فضای سبز از آب شرب در دستور كار وزارت نیرو
سروش ادامه داد: یكی دیگر از اقدامات كوتاه مدت، جداسازی فضای سبز از آب شرب است. بنابراین در خیلی از شهرها اعلام نموده ایم كه از آب لوله كشی برای فضای سبز استفاده نكنند كه البته این مورد برای سازگاری با كم آبی و خشكسالی، در دنیا هم معمول است. اصطلاحی وجود دارد با عنوان چمن قهوه ای، یعنی در زمان كم آبی، چمن باید بسوزد چون كه نمی توان به مردم اظهار داشت كه آب نداریم اما فضای سبز خوبی در شهر وجود داشته باشد.
وی با اشاره به اینكه سالانه در كشور از محل شبكه توزیع آب شرب، ۱۲۲ میلیون مترمكعب آب برای آبیاری فضای سبز شهری استفاده می شود، اظهار نمود: اگر در این عدد صرفه جویی صورت گیرد، اساساً می تواند تأثیر بسزایی در تأمین آب شرب داشته باشد.
اصلاح تعرفه و جریمه زیر ذره بین وزارت نیرو
معاون آب و آبفای وزیر نیرو اصلاح تعرفه و جریمه را یكی دیگر از اقدامات وزارت نیرو دانست و اضافه كرد: این مسئله موضوعی است كه در وزارت نیرو به آن توجه می گردد به گونه ای كه در مصوبه هیئت وزیران درمورد سازگاری با كم آبی مصوب شده تعرفه آب شرب برای مصرف كنندگان بیش از الگوی استاندارد، به صورت تصاعدی و پلكانی افزایش یابد كه افزایش هفت درصدی هم هیئت وزیران مورد تصویب قرار گرفته است.
سروش با تاكید به این مسئله كه ممكن است این امر در كوتاه مدت تأثیرگذار نباشد، عنوان نمود: البته مبلغ در نظر گرفته شده زیاد نیست اما هدف این بوده تا این پیغام را به مردم بدهیم كه یكی از عوارض مصرف زیاد آب این است كه باید آب گرانتری را خریداری كنند. چون كه بنده اعتقاد دارم با دریافت جرایم بازدارنده می توان مشتركین پرمصرف را به كاهش مصرف واداشت.
وی با تاكید به این مسئله كه قیمت باید به تدریج واقعی شود، عنوان كرد: گرچه قیمت آب به نسبت قیمت واقعی بسیار پایین است اما باید به درآمدهای مردم هم توجه گردد. بنابراین بنده معتقد به اصلاح الگوی مصرف هستم یعنی كسانی كه آب بیشتری مصرف می كنند، هزینه بیشتری را پرداخت كنند و مشتركانی كه به صورت عادی مصرف می كنند حداقل قیمت را بپردازند.
توزیع تجهیزات كاهنده مصرف، به صورت ارزان و قسطی
معاون آب و آبفای وزیر نیرو با اشاره به اینكه توزیع تجهیزات كاهنده مصرف، به صورت ارزان و قسطی، هم یكی دیگر از اقدامات كوتاه مدت تعریف شده در وزارت نیرو است، عنوان كرد: درمورد راهكارهای میان مدت باید اعلام نمود كه اقداماتی همچون تكمیل طرح های تأمین آب در دستور كار است كه تابحال شروع شده و به محض دریافت بودجه به اتمام خواهد رسید. به صورت مثال در حوضه آبریز زاینده رود در استان اصفهان یكسری خطوط لوله تكمیل نشده داریم كه باید تكمیل شود.
نوسازی شبكه آب به شرط تخصیص اعتبار
سروش درمورد راهكارهای بلندمدت وزارت نیرو هم اظهار داشت: یكی از اقدامات این است كه شبكه ها را به خاطر قدیمی بودن و در جهت كاهش هدررفت آب، به تدریج با تخصیص اعتبار نوسازی نماییم. چراكه هم اكنون حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد آب به حساب نیامده داریم كه بخش قابل توجهی از آن مربوط به هدررفت است.
تفكیك آب شرب و بهداشتی نیازمند تعریف استاندارد
وی با اشاره به تفكیك آب شرب و بهداشتی هم اظهار داشت: این طرح در دو شهر شروع شده، اما سیاست وزارت نیرو این است كه با احتیاط بیشتری برای این مهم گام بردارد چون كه باید استانداردهای محكمی برای آب بهداشتی و غیرشرب در نظر گرفته شود، ازاین رو ابتدا باید استاندارد تعریف شود و اگر این مسئله را بخواهیم به تمام استان ها تعمیم دهیم، باید به این مسئله توجه نماییم كه آب كیفیت حداقلی را برخوردار باشد.
معاون آب و آبفای وزیر نیرو ادامه داد: البته جدا كردن آب شرب از آب بهداشتی هزینه هایی را در بر دارد كه باید به این مورد توجه گردد. به صورت كلی باید اظهار داشت كه این مسئله شدنی است، به شرط این كه ابتدا استاندارد تعیین شود، پس از آن محاسبات مالی برای هر استان صورت گیرد و نهایتاً این مورد در استان ها اجرایی شود. ولی ذكر این نكته هم ضروری می باشد كه این طرح را نمی توان بعنوان یك قاعده كلی برای استان ها اجرایی كرد و ممكن است در شهرهای كوچك انجام چنین كاری به صرفه نباشد.
اقدام وزارت نیرو در حوزه آب ژرف
سروش درمورد اقدامات صورت گرفته در حوزه آب ژرف هم اظهار داشت: یك چاه اكتشافی در استان سیستان و بلوچستان احداث شده كه تابحال حدود ۱۰۰۰ متر عمق حفاری بوده و انتظار می رود پس از ۵۰۰ متر دیگر به آب برسد. اما باتوجه به اینكه این طرح ها هزینه بر هستند و توقع هم تولید می كنند، لازم است ابتدا در یك پایلوت اجرایی شده و بعد از بررسی همه جانبه ابعاد برداشت این منابع، درمورد استفاده از این منابع تصمیم گیری كرد.
راه كار برون رفت از تنش آبی تابستان
وی با اشاره به اینكه در تابستان در واقع برای این كه مصرف آب را كنترل نماییم، باید تا آنجایی كه می توانیم در كوتاه مدت از هدررفت آب در شبكه توزیع آب جلوگیری كرده و یك الگوی مصرف استاندارد در شرایط كم آبی داشته باشیم. عنوان كرد: علاوه بر این تركیبی از كارهای فرهنگی و بازی با تعرفه های فراتر از الگوی مصرف باید انجام پذیرید تا بتوان گفت می توانیم بی آبی را دور بزنیم.
معاون آب و آبفای وزیر نیرو ادامه داد: علاوه بر این كه لازم است انشعاب های پرمصرف را شناسایی نماییم و با اخطار و جرائم سنگین شرایط را مدیریت نماییم، ازسوی دیگر باید به این مورد هم توجه كرد كه در مدیریت مصرف گاهی اوقات اگر شرایط تنش زا باشد، با كم كردن فشار می توان مصرف را كاهش داد و با تعویض كنتورهای فرسوده هم مصرف را مدیریت كرد بنابراین باید به این مسائل هم توجه گردد.
سروش اظهار نمود: وزارت نیرو در جهت سازگاری با كم آبی، اقدامات پیشگیرانه ای را در جهت كاهش هزینه ها و تطبیق با شرایط تغییر اقلیم درنظر گرفته است و به دنبال آن است تا درك كافی از وضعیت تغییر اقلیم و پیش بینی شرایط منابع آب ناشی از آن پیدا كند تا بتواند برپایه آن (اینكه رژیم بارش چه تغییراتی خواهد كرد)، برنامه ریزی های لازم را انجام دهد.
گفت و گو از خبرنگار ایسنا؛ سحر بابایی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب